Wanneer is het digitale tijdperk precies begonnen? In het dagelijks leven heb je van die momenten dat je ineens beseft dat het allemaal echt anders is dan ‘vroeger’. Onlangs, op de eerste dag van een leergang – door de hoogleraar steevast ‘college’ genoemd – had ik een moment van openbaring. Zaten wij daar, professionals van een jaar of veertig, allemaal achter onze iPad of laptop. Geen notitieblok, geen pen. De helft van de literatuurlijst is niet eens meer op papier, maar enkel als e-book verkrijgbaar. Artikelen en in toenemende mate filmfragmenten staan in een elektronische omgeving. Op het werk gaat ook die kant op, maar buiten de vertrouwde context viel het mij extra op.
Tijdens het college, dat ik overigens bijzonder boeiend vond en genoeg stof tot nadenken gaf (waar ik als vanouds aantekeningen bij maakte, op de iPad, dat wel), checkte ik toch ook mijn e-mail en Twitter. Het is eigenlijk, hield ik mijzelf voor, niet anders dan toen ik als tiener huiswerk maakte, radio aan en TopPop op de tv. Het kan zelfs in combinatie met mobiele telefonie, weet ik tegenwoordig van mijn kinderen. Kennelijk zijn wij in staat om meerdere prikkels tegelijkertijd te verwerken, sommige daarvan op de achtergrond te duwen en ons te concentreren op wat het belangrijkste is. Maar wat is het belangrijkste? Was dat het interessante en inhoudelijke college of de aandachteisende buitenwereld van werk en sociale media? Online en offline verlopen nu synchroon, je bent op meerdere plekken en contexten tegelijkertijd. Soms is het ene en soms het andere belangrijk in het digitale tijdperk.
Zoals ik tegen mijn kinderen zeg en mijn ouders tegen mij vroeger: zo kun je je toch niet concentreren voor je tentamen! Het is waar. Onze concentratie is fragmentarisch. De hopelijk belangrijke punten haal je eruit, de rest gaat langs je heen. De inkleuring of achtergronden misschien wel, de waardevolle nice-to-know, maar niet per se need-to-know informatie laat je maar. Geen tijd. Daarmee kom je als professional dagelijks een heel eind. Informatie moet snel, duidelijk en liefst gecomprimeerd zijn. Adviezen en stukken moeten in dertig seconden door de beslisser te bevatten zijn om vervolgens te leiden tot vervolgacties. Geen ellenlange beschouwingen dus, maar PowerPoints met bullets, managementsamenvattingen en voorgeprogrammeerde formats om beknoptheid af te dwingen. Geen tijd om achterover te leunen, na te denken of te bespiegelen. Er staat nog meer op je to-do-lijst. Volgend onderwerp, voorstel, mail, presentatie, tweet.
Kort en zakelijk hebben wij intussen onder de knie. Maar weten wij nog hoe langer en dieper moet? Een blogje schrijven lukt best, maar wie schrijft tegenwoordig nog een essay?
