Een citaat van Confucius is te vinden in de memorie van toelichting van de Omgevingswet: ‘Een overheid heeft drie zaken nodig: wapens, voedsel en vertrouwen. Vertrouwen is daarbij het laatste dat verloren mag gaan.’ Zo belangrijk dus! Vertrouwen is uitnodigen en ruimte bieden voor eigen invulling en oplossingen. Initiatiefnemende inwoners en ondernemers die het vertrouwen verdienen, krijgen vervolgens meer verantwoordelijkheid en regie. Ze mogen bijvoorbeeld zelf omwonenden consulteren voordat ze een vergunning aanvragen. De overheid formuleert de doelen, inwoners en ondernemers bepalen zelf hoe die te bereiken.
Raadsleden zijn niet bijzonder confuciaans. Ze vinden het geven van die ruimte, het loslaten en het vertrouwen dat daarvoor nodig is, lastig. Een raadslid zei het treffend: ‘Ik weet het niet, hoor! We kennen ze allemaal, de boeven, die elke minimale ruimte maximaal benutten voor hun plannetjes en eigen gewin. Je staat erbij en kijkt ernaar. Kunnen we ons beleid en ons omgevingsplan zo maken dat zij géén ruimte krijgen?’ Raadsleden vinden het een puzzel hoe doelen, kaders en spelregels te bedenken die wenselijke initiatieven mogelijk maken en onwenselijke blokkeren. Want hoe voorkom je dat je uit voorzorg alles dichttimmert?
Veel vertrouwen lijken ze niet te hebben, die raadsleden. Ze worden door inwoners benaderd als iets niet goed gaat. Niemand zal de moeite nemen om te vertellen dat ze goed zijn geholpen aan de balie, dat hun mening is gevraagd en zorgvuldig is afgewogen en dat ze in het algemeen echt tevreden zijn. Nee, ze zullen klagen over vertraging, onbegrip, ongenoegen of onmin. Hetzelfde geldt voor de meeste insprekers bij vergaderingen, schrijvers van ingezonden brieven en petitie-indieners. In de (lokale) media is goed nieuws geen nieuws en krijgt gedoe alle aandacht. Je zit er – kortom – als raadslid om problemen op te lossen. Je zou er intens achterdochtig van worden. En dan komt zo’n wet die zegt: geef vertrouwen.
Wat kun je doen, als je twijfelt aan de intenties van initiatiefnemers? Bij twijfel, ga uit van het goede! De meeste initiatiefnemers (naar analogie van het boek De meeste mensen deugen van Rutger Bregman) deugen wel. Verreweg de meeste inwoners en ondernemers hebben dezelfde wensen en verlangens als de meeste raadsleden, namelijk een veilige, leefbare en vitale gemeente om in te wonen, te werken, te leven. Het zal meestal goed gaan. En soms niet. Dat zijn weer lessen om de kaders aan te passen. Zoals Confucius al zei: ‘Onze grootste overwinning is niet dat we nooit falen, maar dat we telkens als we struikelen weer opstaan.’
