Bij verkiezingen komt maar de helft van de volksvertegenwoordigers en bestuurders terug. Vernieuwing is in het openbaar bestuur een feit. Opgaven zoals de energietransitie zijn langjarig en complex. Pascale Georgopoulou geeft in haar blog suggesties voor een balans tussen vernieuwing en continuïteit
Het is precies zes uur en I Got You Babe schalt door de digitale wekkerradio. Scene uit welke film? Het is opnieuw Groundhog Day en alles verloopt precies hetzelfde als de dag ervoor. Bill Murray is de weerman die gevangen zit in een tijdlus in het gehucht Punxsutawney. Een klassieker! Het Groundhog Day-gevoel bekroop mij bij het lezen van de Monitor RES 2022 van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Daarin las ik: “Veel raadsleden en wethouders zijn nieuw en oriënteren zich in hun rol op de RES die in hun gemeente van toepassing is en op de afspraken die hun voorgangers gemaakt hebben. Het is nog te vroeg om te bepalen wat dit betekent voor het bereiken van het 35 terawattuur-doel”. Een vergelijkbare tekst komt er dit jaar ook vanwege de verkiezingen voor provincies en waterschappen. Dan slaan we een jaar over en begint alles weer opnieuw: landelijk, gemeenten, provincies en waterschappen. Met elke keer de helft nieuwe volksvertegenwoordigers en bestuurders. Die zich, uiteraard terecht, opnieuw gaan oriënteren op de energietransitie, zich positioneren en gaan nadenken over de besluiten van hun voorgangers. Op de digitale radio is het zeven uur en dezelfde dag begint.
Vernieuwing hoort bij het openbaar bestuur. Er is continu beweging, ook als afspiegeling van de veranderingen in de samenleving. De vernieuwing brengt ook ongemak en onzekerheid met zich mee. Ik heb dat als griffier, als programmamanager en ook als raadslid ervaren. Dat gevoel van Bill Murray als de wekker afgaat en hij wakker wordt op dezelfde dag. Wat ga ik vandaag doen? Nieuwe ronde, nieuwe kansen, mooi! Er is geen tijd en ruimte om te piekeren over waar ik sta en wat ik achter mij laat. Beetje ad hoc? Dat is dan maar zo.
Maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie strekken zich uit over een periode die langer duurt dan regeerperiodes. Het werk is niet klaar vóór de volgende verkiezingen. Om die opgaven op te pakken is continuïteit belangrijk. Maar als kaders vier jaar houdbaar zijn, welke kant waait het dan telkens op? Daar komt bij dat elke wijziging van de wacht onvermijdelijk het proces van besluitvorming en de uitvoering vertraagt. Er is tijd nodig om in te lezen, ingewerkt te raken, op vlieghoogte te komen. Telkens een half jaar vertraging vóór verkiezingen en een half jaar ná verkiezingen haalt de vaart er bij projecten en programma’s behoorlijk uit, terwijl de urgentie om stappen te zetten groot is. Maar we hebben in Nederland doelen gesteld voor 2030 en dat is het al snel. Wat doet hollen en stilstaan met de kwaliteit van besluiten en uitvoering, vraag ik mij af. Volksvertegenwoordigers en bestuurders opereren bovendien in een maatschappelijke context. Het eigen handelen heeft effect op overige partijen (inwoners, bedrijfsleven, maatschappelijk middenveld enz.) en vice versa. Hoe bouw je een duurzame relatie op en hoe hou je elkaar vast ondanks alle wissels? En hoe hou je elkaar bij? Betrouwbaarheid is hier het stokje dat moet worden doorgegeven in deze transitie-estafette.
Het is een feit dat we na verkiezingen starten met de helft nieuwe volksvertegenwoordigers en bestuurders. Of dat kan en moet veranderen laat ik buiten beschouwing. Maar wat kunnen we doen om aan Groundhog Day te ontsnappen? Om bestuurlijke continuïteit te versterken is het belangrijk om te werken aan goede overdrachtsdossiers. Dat kennis wordt opgebouwd op de griffie en dat digitale mogelijkheden (digitaal leerplatform) worden benut om die kennis te ontsluiten. Bouwen aan het collectieve geheugen gaat niet vanzelf. Er wordt al veel energie gestoken in kennisoverdracht door gemeenten, provincies, regio’s en vele anderen, daar moeten we vooral mee doorgaan. Maak informatie nog toegankelijker, meer op maat en gemakkelijker te verteren. Om vertraging en getreuzel te voorkomen is een snel inwerkprogramma voor volksvertegenwoordigers en bestuurders een basisvoorwaarde. Niet alleen met feiten en achtergronden, maar ook met hulp om te kunnen prioriteren en de impact van keuzes in te schatten. En uiteraard is deelname niet facultatief, het is een investering in beter functioneren en weloverwogen besluiten nemen. Aan betrouwbaarheid bouw je door verder te gaan op wat er gezamenlijk is afgesproken en besloten. Niets is in beton gegoten, er kunnen altijd argumenten zijn om te heroverwegen, maar neem niet de weg van de minste weerstand door bij tegenwind een andere koers te kiezen. Sta op de schouders van je voorgangers en bouw voort op hun democratisch werk. Zoek actief de verbinding om aansluiting te houden met de wereld om je heen. Lift mee op de kennis en betrokkenheid die er al is, laat je helpen om te versnellen, laat je meeslepen.
Continuïteit en een sterk collectief geheugen zijn noodzakelijk om het hoofd te bieden aan opgaven die langjarig en complex zijn. Balans tussen vernieuwing en continuïteit is essentieel. Er is geen tijd om te blijven hangen in een tijdlus en steeds opnieuw te beginnen.
