Beleid maken en vooral tot achter de komma opschrijven, we zijn er in onze gemeenten erg goed in. Het is een poging om een onzekere toekomst in woorden te vangen en om deze daarmee te temmen. Ambtenaren zijn er goed in, bestuurders ook, maar raadsleden spannen de kroon. Hoe vaak heb ik teksten van moties en amendementen (mee)geschreven en geredigeerd? Concepten die op de millimeter moesten kloppen en waarin “mits”, “tenzij” “opdat” en “alsmede” onmisbaar bleken. Archaïsmen doen het goed in het zoeken naar balans tussen politieke wensen en grenzen.
Hoeveel kun je met papier sturen? Hoeveel kun je voorzien en voorspellen en voor zijn?
Het smeden van gedragen besluiten begint dus op papier. Hoe vaak heb ik ambtelijke adviezen hun weg zien zoeken via B&W naar raad, prachtig proza, kletsnat van ieders plasje? Papier is geduldig en de werkelijkheid maakbaar, zolang je de juiste draagvlakbevorderende woorden weet te vinden. De hectiek, die zo nu en dan leidt tot een heftig middernachtelijk debat heeft wel wat, heerlijk voor politieke junkies en overige democratische liefhebbers. Hoewel het er ook minder heldhaftig aan toe kan gaan en alles allang in kannen en kruiken is voor de burgemeester haar welkom heeft uitgesproken.
En dan? Dan begint het pas, uiteraard, de uitvoering. Een plan of beleid gaat van start, dan komen de handen, de voeten en de stappen. Dan blijkt wat al die “vooralsnog” en “desalniettemin”-formuleringen voor ruimte hebben gecreëerd of beperkingen hebben opgelegd. De echte werkelijkheid wil vaak verschillen van de papieren.
Waarom? Waarom zo nauwgezet, op het pietluttige af? Heb je dan iets in handen? Ik bedoel: écht? Je kunt als raad beslissen dat er ergens 18 woningen moeten komen, maar iemand moet die woningen onder de gestelde voorwaarden kunnen en willen realiseren. Aan het onmogelijke is niemand gehouden. Je kunt als raad willen dat er draagvlak komt voor het plaatsen van een voorziening in een wijk of het buitengebied, maar mensen zijn voor, tegen of onwetend. Ook al participeer je tegen de klippen op, dat zegt in principe niets over de uitkomst. En vaak gebeuren er dingen, zoals een COVID-pandemie of een stikstofcrisis, waar je zo 1-2-3 geen antwoord op hebt.
Als het al lukt om hier en nu tot een doorbraak te komen, een mijlpaal te bereiken, een besluit te forceren, dat zegt nog niets over de dag van morgen. Want dan zijn de omstandigheden misschien wel veranderd, inzichten zijn toegevoegd. Je hebt de werkelijkheid, de echte, niet in de hand. Die ontstaat ongemerkt als je nog in teksten aan het staren bent op zoek naar formuleringen waar iedereen zich in kan vinden.
“Als mensen samenleven en samenwerken, bedenken ze met elkaar regeltjes en maken afspraken waardoor die samenwerking beter, eerlijker en efficiënter verloopt. Dat heet organiseren. Maar waar we nauwelijks bij stilstaan is dat daarbij voornamelijk gekeken wordt naar de huidige omstandigheden. De wereld van nu wordt min of meer als Af beschouwd. De realiteit is echter dat de omstandigheden van nu steeds weer door een nieuwe werkelijkheid worden achterhaald. De wereld is dynamisch, het is Nooit Af.” Dit citaat komt uit het boek “Nooit Af” van Martijn Aslander en Erwin Witteveen en is een must read voor beleid-, plannenmakers en beslissers. Wat zij zeggen is dat beleid, plannen en wensen nooit af zijn. En dat het zelfs een illusie is om dat te proberen. Richting en keuzes zijn belangrijk en onontbeerlijk. Maar anticiperen op wat er om ons heen gebeurt is nog veel belangrijker. Kunnen dealen met dingen die we niet kunnen beïnvloeden. Die we zelfs niet hadden kunnen voorzien.
Denk daar maar eens aan als je de komende maanden als raad besluiten gaat nemen over het adviesrecht, verplichte participatie en delegatie in het kader van de Omgevingswet. Hoeveel kun je met papier sturen? Hoeveel kun je voorzien en voorspellen en voor zijn? Ik pleit voor een onaf-versie van besluiten. Zo goed mogelijk en zo af mogelijk. Maar in het volste besef dat bijstellen, bijschaven en bijblijven nodig zijn.
