Zij ging er echt voor zitten. Mijn grootmoeder had een vaste dag in het jaar dat ze ging bellen. Haar zussen, twee nichten, een oud-tante, zij ging het rijtje af. Ik zie haar voor mij. Ik heb geprobeerd te achterhalen hoe het precies zat, welke dag het was en of ook anderen zich deze scene konden herinneren. Dat was niet zo. Maar, ik zweer het, ik weet het zeker, alsof het zich nu weer voor mijn ogen afspeelt. Ik heb dit meegemaakt.
Zij ging zitten, schoof met de rug van haar hand haar bril goed op haar neus en draaide op het oude zwarte bakelieten toestel het nummer. Ik zie haar vinger in de draaischijf, beslist, geen moment van aarzeling, draai en terug, draai en terug. Dit was een serieuze zaak, dit moest gebeuren. Na de begroetingen, de complimenten, het informeren naar de gezondheidstoestand van de overige gezinsleden, kwam het gesprek op het belangrijkste punt. Het ging min of meer zo: “Zus, omdat het vandaag de dag is van de vergeving, wil ik je vragen om mij te vergeven. Misschien heb ik iets lelijks tegen je gezegd. Of te weinig respect getoond. Te weinig aandacht gehad toen je mij iets wilde vragen. Of niet gedaan wat je mij vroeg om te doen. Misschien heb ik je verdriet of pijn aangedaan. Zus, echt, het was niet mijn bedoeling. Ik vraag je oprecht om vergeving!”
Het werd even stil. Een spannend moment. Ik wachtte ademloos. Zou ze vergeving krijgen? De stem aan de andere kant zei iets en nog iets en ik hoorde mijn grootmoeder tot slot zeggen: “Ik vergeef je, zus, ik vergeef je ook!” Zij sloeg een kruis, ze hadden elkaar vergeven, zij zei “God lof!” Zij wenste haar zus een fijne dag, snel tot ziens, de hartelijke groeten aan man en kinderen en legde de hoorn neer. Zij was zichtbaar opgelucht, een last was van haar schouders afgevallen. Ze ging door. Iets lichter. Het volgende telefoontje. De draaischijf klikte rustig heen en weer terug.
Het viel mij op dat mijn grootmoeder het hele rijtje belde, maar zelf niet werd gebeld. Ik heb haar er verder nooit over gehoord. Het was kennelijk de plicht van de jongste, dat was zij en daarom deed zij het, om te bellen. Vanuit respect, denk ik, omdat iemand de eerste stap moet zetten. Anders komt het er misschien niet van. Rituelen maken het ongewone gewoon, geven emoties een plek, maken ruimte.
Het is, ben ik achtergekomen, de zondag voor de grote vasten voor Pasen. Vergeving vragen, vasten, om vervolgens rein de wederopstanding te vieren en deel te nemen aan de communie, het zijn mooie rituelen. Je hoeft niet eens gespecialiseerd psycholoog te zijn om schuld en vergeving te duiden. Geen nep-excuses als aflaat, maar oprecht berouw om houding of gedrag die bewust of onbewust de ander pijn of onrecht hebben aangedaan. Maar het mooiste, vind ik, is dat zij die ander persoonlijk en exclusief belde, voor een gesprek een-op-een, om de relatie te herstellen, om aandacht te geven, om elkaar een schone lei te gunnen.
Ik weet niet of ik het kan.
