Het boek en vervolgens de televisieserie, ik kan mij niet voorstellen dat iemand het droog houdt. Ik heb het over Het Eiland van de Britse schrijfster Victoria Hislop. Het mini-eilandje Spinalonga ligt voor de kust van noord-oost Kreta. Arabieren, Venetianen, Turken, het eilandje kende vele bezetters. Het was een zoutwinningsgebied, een gevangenenkamp en een leprakolonie. Kretenzers en later ook leprozen van elders werden begin van de vorige eeuw naar het eiland verbannen. Het duurde decennia voordat de vele misvattingen rond de ziekte de wereld uit waren en voordat medicatie de mensen weer hoop gaf. In 1957 verliet de laatste bewoner het eiland. Het boek gaat over liefde, verlangen en verdriet, waarover anders? En geeft een beeld van het dagelijks leven op het eiland in die tijd.
In het boek staat hoe de leproos, na de eerste symptomen, een plekje soms op de voet, met een bootje naar het eiland werd gebracht. Hoe hartverscheurend moet dat zijn geweest? Moeders die afscheid namen van hun kinderen, geliefden van elkaar, vrienden. Hier op deze kader. In de eerste stadia is de ziekte nog onzichtbaar. Die mensen hebben er misschien uitgezien als de toeristen die vandaag vanaf Plaka met het bootje naar het eiland varen voor een dagtrip. Met hun kleurige rokken, T-shirts met vrolijke opdruk, heuptasjes en flesjes water. Je bent wel besmet, maar niet ziek, zoals een zomergriepje eigenlijk, je functioneert prima. Maar je bent een gevaar voor de anderen. Je moet daarom uit de weg. Weg hier!
Als je aan de kade staat is het schokkend om te zien hoe klein de afstand is tussen het haventje en de overkant. Je ziet gewoon de toeristen rondwandelen op het fort op het eiland. Dat was toen niet anders, dat je vanaf hier de mensen daar kon zien. Het boek vertelt over een echtpaar. Hij hier, zij daar. Dat hij het kaarsje kon zien dat zij in haar kamer aanstak, zo dichtbij. Dat verschrikkelijke gevoel dat de ander niet dood is, juist dichtbij is, maar dat je niet bij hem kan zijn. Alleen op afstand kijken naar het wuiven met een zakdoek.
Je kunt van Plaka naar het eiland zwemmen. Zonder overmoedig te worden, want er staat een stevige stroming, maar een fitte en sterke zwemmer haalt het best. En terug. In het boek spraken vrienden af op het strand. De leproos zat een eindje verderop en zijn vrienden kwamen ’s nachts een praatje maken. Het was uiteraard verboden door de autoriteiten, maar wie ziet je ’s nachts?
Er was maar een weg: van de kade naar het eiland. Maar soms ook een weg terug. Treurig zijn de verhalen van mensen die tijdens het verblijf op het eiland, wachtend op het einde, de liefde vonden. Er werd soms een kind geboren, dat meteen werd weggehaald en naar de overkant gebracht. Wat zou jij doen als moeder?
Je kunt nu over het hele eiland wandelen. Hier was een stadje waar gewoon mensen leefden. Er was een gemeenschap met zelfbestuur. Met huizen, winkeltjes, een arts, een school, een kerk. Als ik een kaarsje aansteek, denk ik aan die verminkte vingers van de vroegere bewoners die voor ditzelfde altaar een kruis sloegen en Kyrie Eleison fluisterden. Het boek heeft nieuw leven gebracht in het dorpje Plaka. Het fort op Spinalonga wordt volop gerestaureerd, de originele steegjes worden opnieuw bestraat en de huizen herbouwd. Er is een museum met een permanente tentoonstelling met spullen van de mensen, hun brieven en krantenknipsels uit die tijd. Er is een haventje en een café-bar, annex museum-shop. Bij de poort waar de leprozen aankwamen, de poort van de duivel, maken toeristen nu foto’s met op de achtergrond de zee.
