We leven in ingewikkelde tijden. In de hectiek van crises en transities hebben we de neiging om ons te verschuilen achter schijnzekerheden. Pascale werd getriggerd door de observaties en adviezen uit het boek ‘Tricky tijden’ van Jitske Kramer om ‘samen door de turbulentie van transities te gaan.
Professionals lezen zoveel stukken dat ze al gauw diagonaal en koppensnellend aan de slag moeten. Dat geldt voor volksvertegenwoordigers en bestuurders ook. Ik telde in een vorig leven als griffier dat een raadslid zich per jaar, alleen al aan raadsstukken, door zo’n 21.000 bladzijden moet worstelen, gemiddeld een kleine 400 per week. Daarom gaan ze met zevenmijlslaarzen van samenvatting via argumenten naar voorgesteld besluit. Informatie wordt getrechterd naar het maken van een keuze. Functioneel lezen vernauwt je blik.
Lees een boek
Op de drempel van het zomerreces is nu het moment! Even geen “stukken” lezen, maar een boek! Niet linea recta sprinten naar een eindresultaat, maar heerlijk dwalen, je laten verrassen, inspireren en raken. Mijn leestip voor deze zomer is het nieuwe boek van Jitske Kramer. In “Tricky Tijden”, met de veelbetekenende ondertitel “Laat je niet gek maken”, beschrijft ze de ingewikkelde tijden waarin we leven. Op vele terreinen laten we het vertrouwde los, grenzen vervagen of verschuiven, houvast ontbreekt. Of het nu gaat om de klimaatcrisis, de asielcrisis, de armoedecrisis, de woningmarktcrisis, alles staat ter discussie, alles wankelt. Hoe moet je omgaan met deze veranderingen, want veranderen is altijd tricky.
Ze gebruikt in het boek de term “liminaliteit”. Dat is de tussenfase. We zijn niet meer waar we waren, maar zijn nog niet waar we moeten zijn. Het is een vervelende en verwarrende fase. We houden namelijk van wat we kennen, waar we vertrouwd mee zijn, waar we veilig zijn. Heb je wel eens een grote verandering meegemaakt bijvoorbeeld op het werk? Een reorganisatie of het veranderen van een computersysteem of zelfs de keuze voor een nieuw koffiemerk? Ook al zijn we ontevreden over de huidige situatie we durven de sprong naar een misschien betere, maar onzekere nieuwe situatie nauwelijks te zetten. Je weet wat je hebt, niet wat je krijgt. Elke transitie kent een turbulente tussenfase. In deze fase verschuilen we ons achter schijnzekerheden en laten we ons te gemakkelijk verleiden door mooie beloftes, zegt Kramer. Zij doet een dringende oproep tot begrip, actie en moedig leiderschap “om samen dwars door de turbulentie van transities te gaan”.
Gedragspatronen op pauze zetten
Er valt veel te leren en te citeren uit “Tricky Tijden”. Ik wil stilstaan bij een heel concreet advies. Zo eenvoudig en praktisch, het is -bij wijze van spreken- zo toe te passen. Het gaat over gedragspatronen. Gedragspatronen zijn al die voorspelbare en automatische reacties op dingen die om ons heen gebeuren. Het is onze manier om te communiceren en te handelen. Vaak zijn het onbewuste patronen, zo reageren we nu eenmaal. Vooral als het spannend wordt en in tijden van onzekerheid vallen we terug op onze gedragspatronen, we denken niet na, we reageren. Laten we een voorbeeld nemen. Stel het is bij jou thuis een gewoonte om bij het eten een fles wijn open te trekken. Het hoort erbij. De kunst is, zegt Kramer dus, om even te vertragen, wacht een paar seconden met het opentrekken van de fles. Het hoeft echt maar heel even te duren. De magie zit in die fractie van een seconde, “omdat in dat moment de optie zit om niet door te gaan met het patroon”. Met andere woorden, er ontstaat een tussenruimte om het anders te doen.
Ik stel mij voor hoe dat zou werken in de praktijk. Bij alle informatie die we tot ons nemen, bij alles waar we vraagtekens bij plaatsen, maar geneigd zijn om toch op onze “gebruikelijke” manier te reageren, dat niet meteen te doen. Om ons gedragspatroon even op pauze te zetten. Bij elke afslag ontstaat ruimte om het óf zo te doen zoals altijd óf om het anders te doen. Door slechts eventjes te vertragen. Hoeveel ruimte zou het ons allen geven in de hectiek van veranderingen, crises en transities. Belangrijk en randvoorwaardelijk is wel om ons bewust te zijn van onze patronen. Daar is tijd voor nodig voor reflectie en zelfonderzoek. Ook daar is het zomerreces een ideale tijd voor.
